W cieniu błękitnego orła – recenzja

Autor: Aleksy Przybylski

Egzemplarz książki otrzymany bezpłatnie

Książkę można zakupić tutaj

Jan J. Tyszkiewicz postawił sobie za cel przedstawienie skutków wybranych aktów prawnych wdrożonych przez administrację Franklina Delano Roosevelta, które są przedstawiane pod nazwą „Nowego Ładu”. Jednak Autor nie ogranicza się wyłącznie do nadzwyczajnie długich rządów FDRa, tylko idzie za Murrayem Rothbardem i przedstawia również działania Herberta Hoovera, poprzednika Roosevelta, oraz przedstawia sytuację USA po I Wojnie Światowej.

Hoover jest powszechnie uznawany za wolnorynkowego prezydenta, który nie podjął żadnych działań przeciwko kryzysowi. Jak przekonuje Autor, jest to nieprawda. 31. prezydent wprowadził wiele ustaw, które można uznać za wstęp do „Nowego Ładu”, mających na celu walkę z kryzysem i regulujących gospodarkę. Czytelnik może liczyć na małe wprowadzenie do okresu prezydentury Hoovera, dzięki czemu odbiorca będzie w stanie lepiej zrozumieć kontekst działań obu prezydentów, a także pokrótce pozna pracę H.H. przed objęciem fotelu prezydenta.

Bardzo dobrym zabiegiem jest zwięzłe przedstawienie w prostych słowach austriackiej teorii cyklu koniunkturalnego, dzięki czemu osoba, która nie wie zbyt wiele o ekonomii ma szansę zrozumieć tę interesującą teorię. Daje to też możliwość spojrzenia na lata prezydentury Hoovera i Roosevelta z innej, niezbyt popularnej perspektywy.

Następnie Autor pisze ogólnie o „New Dealu” oraz o rządach Roosevelta. Znajdziemy tam również porównanie polityki gospodarczej w USA do faszyzmu, popularnego w latach 30. wśród wielu intelektualistów na Zachodzie, w tym Churchilla. Przy okazji wspomnijmy o fragmencie przedmowy autorstwa prof. Witolda Kwaśnickiego, który wskazuje też na możliwą inspirację komunizmem, który również był popularny na Zachodzie i wielu uważało socjalizm za przyszłość. Jest to o tyle ciekawe, że nawet dzisiaj wśród intelektualistów znajdziemy ludzi zafascynowanych socjalizmem, pomimo upadku socjalizmu w ZSRR, Północnej Korei czy Wenezueli. Przyjaciele wolności i kapitalizmu powinni wyciągnąć wnioski z tamtego okresu, żeby powstrzymać powtórkę z lat 20., 30. i 40.

Crème de la crème książki to opisanie sytuacji w wybranych sektorach gospodarki. Autor pokusił się o przeanalizowanie sytuacji w najważniejszych gałęziach gospodarki – rolnictwo, przemysł ciężki (z podziałem na paliwowo-energetyczny, stalowy i motoryzacyjny), przemysł lekki – wraz ze wskazaniem na ustawy, które miały na nie wpływ, by następnie opisać skutki. Wielką zaletą książki jest sięgnięcie przez Autora do prasy, raportów czy transkryptów z posiedzeń komisji z tamtego okresu. Dzięki temu czytelnik ma wgląd w to, jak to dokładnie wyglądało, zwłaszcza na wsiach i w małych miastach. Autor nie skupia się na stanach Nowej Anglii, ale omawia też stany z tzw. midwest i Południa. W ten sposób adresat dowiaduje się, że dane prawo być może do pewnego stopnia wpłynęło pozytywnie na sytuację mieszkańców północno-wschodnich stanów, ale miało bardzo negatywne skutki dla ludzi z południa kraju.

Jako przykład możemy podać regulacje dotyczące stosunków pracownik-pracodawca, które zostało solidnie naruszone przez rządowe regulacje. Z ich powodów najbiedniejsi mieli problem ze znalezieniem stałej pracy, ponieważ koszty zatrudnienia znacząco wzrosły, co się przełożyło na spadek zatrudnienia. Wydaje się, że to właśnie ten temat jest z całej książki najważniejszy, ponieważ nawet w XXI wieku możemy dostrzec głosy nawołujące do walki z bezrobociem poprzez restrykcyjne prawo pracy. Zwolennicy tych postulatów zdają się nie wiedzieć, że kiedyś podobne przepisy wprowadzono i nie skończyło się to zbyt dobrze, o czym czytelnik dowie się z „W cieniu błękitnego orła”.

Jednak nie jest to publikacja pozbawiona wad. Największym minusem jest jej długość. Co prawda Autor mówi wprost, że jego celem nie było dogłębne omówienie polityki gospodarczej „Nowego Ładu”, jednak po lekturze pozostaje ogromny niedosyt. Chciałoby się otrzymać książkę przynajmniej dwukrotnie dłuższą, dzięki czemu Autor byłby w stanie poświęcić więcej miejsca na analizę skutków nowego prawa.

Mimo tego względnie pobieżnego przedstawienia tematu, czytelnik jest w stanie wynieść sporo wiedzy. Gdyby na rynku istniało więcej publikacji będących przedstawieniem „Nowego Ładu” z perspektywy gospodarczej to można by było uznać „W cieniu błękitnego orła” za dobre wprowadzenie do tematyki.

Drugą wadą jest miejscami niezbyt dobre przedstawienie informacji. Brakuje danych np. o autorach raportów, na które powołuje się Autor, przez co bardziej wymagający czytelnik może mieć problem ze stwierdzeniem jak bardzo wiarygodne jest to źródło. Kłują w oczy pojawiające się liczby, które są pozbawione kontekstu. To znaczy, Autor w jasny sposób mówi, czego one dotyczą, jednak czytelnik nie jest w stanie stwierdzić czy 20 000 000 dolarów to dużo, czy mało, czy to dzisiejsze dolary, czy może z 1934. Nie jest to coś, co uniemożliwia zrozumienie treści, jednak zmusza to czytelnika do samodzielnego sprawdzenia, co nie jest zbyt wygodne, lub do domysłów.

Natomiast znaczącym plusem jest styl, który jest zrozumiały niczym tekst publicystyczny, tylko z wieloma przypisami i danymi, ale jednocześnie nie mamy do czynienia z określeniami charakterystycznymi dla publicystyki. Dzięki temu treść pochłania się w całkiem szybkim tempie i nie jest to męczące. Osobom lubiącym pióro Thomasa E. Woodsa mogę powiedzieć, że J.J. Tyszkiewicz pisze całkiem podobnie, co jest dużą zaletą.

Na pochwałę zasługuje również wydanie. Okładka jest ciekawie zrobiona pod względem wizualny i jest bardzo przyjemna w dotyku. Pod tym względem bije na głowę prawdopodobnie wszystkie wolnorynkowe pozycje wydane w Polsce. Tekst jest odpowiedniej wielkości, jego układ jest przyjemny dla oka – tego nie znajdziemy w każdej książce. Wisienką na torcie byłyby odrobinę szersze marginesy, które mają współcześnie popularną szerokość. Jedyne do czego można się przyczepić to parę drobnych wpadek korekty.

Warto też wspomnieć o świetnej przedmowie prof. Kwaśnickiego, który nakreśla sytuację na rynku wydawniczym książek o tej tematyce i, co najważniejsze, uzupełnia pracę Jana J. Tyszkiewicza. To sprawia, że czytelnik jest w stanie lepiej uświadomić sobie jak potężnym odejściem od wolnego rynku były działania administracji Herberta Hoovera i Franklina Delano Roosevelta. Czyż nie jest szokującym, że na przestrzeni trzech lat wprowadzono ok. 72 000 stron regulacji rządowych?

Podsumowując, Autor dokłada znaczącą cegiełkę do walki z mitem skuteczności Roosevelta w walce z kryzysem gospodarczym poprzez pokazanie w jaki sposób ustawy „Nowego Ładu” pogorszyły życie Johna Smitha. Robi to w sposób zrozumiały, poparty licznymi źródłami, z czego wiele to relacje z gazet czy raporty rządowe. Natomiast pozostawia ogromne poczucie niedosytu i pozostaje mieć nadzieję, że Autor zdecyduje się na stworzenie wydania rozszerzonego, gdzie rozwinie wszystkie wątki. Mimo tego, „W cieniu błękitnego orła” pozostaje pozycją, z którą warto się zapoznać.