Kryptowaluty a podatki, czyli skutki PITu dla handlu kryptowalutami

Autor: Herubin

Autor zajmuje się podatkami zawodowo, a tematem opodatkowania kryptowalut zajmuje się hobbystycznie od paru lat.

Obserwując wypowiedzi w polskim Internecie dotyczące rozliczenia podatkowego handlu kryptowalutami zauważyłem, że krąży wiele mitów wynikających z tego, co ktoś kiedyś przeczytał czy usłyszał. Jako że błędne rozliczenie handlu kryptowalutami może skutkować nie tylko koniecznością zapłaty zaległego podatku, ale także odpowiedzialnością karno-skarbową, to postanowiłem napisać krótki poradnik o momencie powstania obowiązku podatkowego w PIT dla handlu kryptowalutami.

W poniższej ścianie tekstu przedstawiam kluczowe, moim zdaniem, przepisy, jednak jeśli ktoś jest w stanie uwierzyć mi na słowo, to pod nimi znajdują się wnioski z nich wynikające, więc można przejść od razu do nich.

W tym kontekście należy zwrócić uwagę na art. 11 ust. 1 ustawy o PIT zgodnie z którym przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W celu ustalenia, czy przychód należy rozpoznawać wyłącznie w momencie sprzedaży kryptowaluty na walutę tradycyjną a więc w momencie otrzymania wartości pieniężnych należy sprawdzić, czy przy wymianie kryptowalut może dojść do otrzymania świadczeń w naturze. Zgodnie z komentarzem Adama Bartosiewicza do ustawy o PIT świadczenie w naturze definiujemy jako:

„wszelkie takie świadczenia, w przypadku których przedmiot świadczenia jest inny niż pieniądz lub wartość pieniężna. Będą to w szczególności różnego rodzaju świadczenia rzeczowe, chociaż przedmiotem świadczenia mogą być również prawa.

Powyższe związane jest z przyjętą zasadą kompletności opodatkowania, w myśl której opodatkowaniu powinny podlegać niemal wszelkie przysporzenia majątkowe, a nie tylko te o charakterze pieniężny”.

Jednocześnie zgodnie z art. 18 ustawy o PIT za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.

Mimo, że kryptowaluty nie zostały wymienione w art. 18 ustawy o PIT jako prawa majątkowe to użycie w nim zwrotu „w szczególności” oznacza, że powyższy katalog jest otwarty i prawem majątkowym mogą być także inne prawa niewymienione w powyższym katalogu.

Ustalając czym są prawa podatkowego sięgniemy do komentarza do ustawy o PIT A. Gomułowicza i J. Małeckiego zgodnie z którym:

„przy definiowaniu praw majątkowych sięga się do wykładni systemowej i powszechnie stosowanego tego terminu na gruncie prawa cywilnego. Prawa majątkowe to, najogólniej rzecz ujmując, prawa podmiotowe pozostające w ścisłym związku z ekonomicznym interesem uprawnionego, związane z jego majątkiem, charakteryzujące się dwoma podstawowymi cechami, tj.: działalnością (mogą być przedmiotem obrotu) oraz posiadaniem określonej wartości majątkowej”.

Jako że kryptowaluta jest prawem które z pewnością może być przedmiotem obrotu, jak i posiada określoną wartość majątkową, to należy go uznać za prawo majątkowe w rozumieniu art. 18 ustawy o PIT.

Biorąc pod uwagę powyższe, w przypadku sprzedaży kryptowalut za walutę tradycyjną, momentem powstania przychodu będzie moment otrzymania waluty tradycyjnej (wartości pieniężnych). Jednocześnie jednak o czym wielu zapomina przychodem jest także wartość otrzymanych świadczeń w naturze, czyli właśnie także kryptowalut.

Wymiana jednej kryptowaluty na inną kryptowalutę jest swoistym rodzaje barteru, czyli wymiany dwóch równoważnych towarów bądź usług. W takiej sytuacji w momencie dokonania wymiany powinien być rozpoznany przychód z tytułu otrzymania świadczenia w naturze (kryptowaluty kupowanej) i jednocześnie możemy rozpoznać koszt zakupu kryptowaluty wymienianej oraz koszty ściśle związane z transakcją jak np. prowizje giełdy/sieci.

Przychód z tytułu otrzymywanej kryptowaluty powinniśmy określić uwzględniając art. 11 ust. 2 ustawy o PIT zgodnie z którym wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Biorąc pod uwagę powyższy przepis, a szczególnie użyty w nim zwrot „miejsca ich uzyskania”, przychód ten powinniśmy wyliczyć na podstawie cen obowiązujących na giełdzie, którą wykorzystujemy do wymiany kryptowalut. Jednocześnie jeśli dokonujemy wymiany na kryptowalutę której kurs nie jest wyrażony w walucie tradycyjnej ale na przykład w bitcoinach, to należy wpierw ilość otrzymanych walut przeliczyć na bitcoiny a następnie otrzymany wynik przeliczyć na walutę tradycyjną.

W przypadku handlu poza giełdowego trzeba zwrócić uwagę na to, że ceny między giełdami się różnią a więc ciężko wskazać jedną konkretną wartość. Moim zdaniem najbezpieczniej jest wybrać jedną konkretną giełdę w której rozliczenia odbywają się w złotówkach i obliczyć tą wartość na podstawie jej kursów. Żonglowanie giełdami i wybieranie takich które akurat mają najkorzystniejszy dla nas kurs może zostać zakwestionowane przez organy podatkowe w trakcie kontroli.

W stosunku do kosztów kryptowalut zakupionych za walutę tradycyjną kosztem jest po prostu kwota którą za nie zapłaciliśmy. W przypadku gdy wymieniamy kryptowalutę którą otrzymaliśmy za inną kryptowalutę jako koszt należy rozpoznać wcześniej rozpoznany przychód. Gdy sprzedajemy kryptowalutę wykopaną bądź np. otrzymaną w formie darowizny to niestety nasz przychód jest równocześnie naszym dochodem. (chyba, że mamy zarejestrowaną działalność gospodarczą to będziemy mogli uwzględnić np. część kosztów za prąd bądź odpisy amortyzacyjne koparki).

W konsekwencji takiego rozliczania kosztów oraz przychodów wymiany kryptowalut wydawać się może, że rozpoznawanie przychodów i kosztów wymiany nie ma to żadnego znaczenia bo podatek dochodowy i tak będzie taki sam jak obliczony na podstawie tego co wpłaciliśmy i wypłaciliśmy na giełdę. Rozumowanie to nie uwzględnia jednak dwóch kwestii:

1. Tego, że zaniżamy w ten sposób nasz przychód na deklaracji i co miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy jeśli mamy działalność oraz, co ważniejsze,
2. może dojść do błędnego rozliczenia w przypadku gdy dokonujemy transakcji w różnych latach.

Ryzyko to najłatwiej zobrazować na konkretnym przykładzie. Przyjmijmy hipotetyczną sytuację, że 1 grudnia przelaliście złotówki na giełdę i zakupiliście 1 BTC za 8 tysięcy a dzień później dokupiliście 1 BTC za 12 tysięcy. Następnie 15 grudnia wymieniliście 1 BTC na 3 ETH warte w tym momencie 16 tysięcy a kolejnego dnia wymieniliście pozostałego 1 BTC na kolejne 3 ETH warte w momencie wymiany 24 tysiące. W styczniu kolejnego roku widząc postępującą korektę postanowiliście nie ryzykować stratą zainwestowanych pieniędzy i sprzedaliście posiadane 6 ETH za 20 tysięcy złotych.

Intuicyjnie patrząc na powyższy przykład może się wydawać, że żaden podatek nie powinien być zapłacony ponieważ zainwestowaliście 20 tysięcy i taką samą kwotę z giełdy wyciągnęliście. Jednakże rozliczając powyższe transakcje według wyżej wskazanych zasad należałoby:

• rozpoznać 16 tysięcy przychodów i 8 tysięcy kosztów 15 grudnia,
• rozpoznać 24 tysiące przychodów i 12 tysięcy kosztów 16 grudnia,
• rozpoznać 20 tysiące przychodów i 40 tysięcy kosztów w styczniu.

Biorąc pod uwagę fakt, że 1 stycznia rozpoczął się nowy rok podatkowy to przygotowując zeznanie za 2017 r. należałoby wykazać przychody i koszty z punktów 1) i 2) czyli 40 tysięcy przychodów oraz 20 tysięcy kosztów. Jednocześnie w przyszłym roku powinniśmy wykazać przychody i koszty z punktu 3), czyli 20 tysiące przychodów i 40 tysiące kosztów.

Co jednak ważne zysków z pierwszego roku nie możemy rekompensować stratami z drugiego roku. Jeśli więc na tym zakończyliśmy przygodę z kryptowalutami to mimo braku potocznie rozumianego zysku musimy i tak odprowadzić podatek od 20 tysięcy złotych dochodu. Jednocześnie straty z handlu kryptowalutami wskazanej w punkcie 3) nie możemy połączyć na przykład z przychodami z umowy o pracę, więc w praktyce ponosimy wysoki koszt podatkowy mimo braku zysku ekonomicznego.

W przypadku osób mających zarejestrowaną działalność gospodarczą zastosowanie mają także inne przepisy jednak skutek podatkowy jest taki sam jak wyżej wskazany.W przypadku osób mających zarejestrowaną działalność gospodarczą (rozliczający się memoriałowo) zastosowanie mają także inne przepisy jednak skutek podatkowy jest taki sam jak wyżej wskazany. Osoby mające działalność gospodarczą rozliczające się kasowo mogą mieć inne momenty rozpoznania kosztów.

Powyższe stanowisko znajduje odzwierciedlenie w przykładowych interpretacjach indywidualnych:

• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 13 listopada 2017 r. sygn. 0112-KDIL3-1.4011.196.2017.2.KF;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 29 listopada 2017 r. sygn. 0111-KDIB1-1.4011.165.2017.1.BK;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 24 listopada 2017 r. sygn. 0114-KDIP3-1.4011.281.2017.1.EC;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 listopada 2017 r. sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.398.2017.1.DJD;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 listopada 2017 r. sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.288.2017.3.DJD;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 6 grudnia 2017 r. sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.272.2017.2.RR;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.433.2017.1.AP;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.432.2017.1.AP;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. 0111-KDIB1-1.4010.151.2017.1.BK;
• Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 5 stycznia; 2017 r. sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.450.2017.1.AC

Inne stanowisko prezentuje interpretacja o sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.240.2017.2.MGR z dnia 24 października 2017 r., w której organ podatkowy uznał za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy, zgodnie z którym zamiana jednej kryptowaluty na inną kryptowalutę nie jest przychodem podatkowym ponieważ kryptowaluta nie jest oficjalnym środkiem płatniczym a w przypadku zamiany jednej kryptowaluty na inną nie ma możliwości odniesienia wartości zamienianych kryptowalut do wartości pieniężnych. Należy bowiem wskazać, że rzeczywistą wartość kryptowaluty można wycenić dopiero w momencie jej sprzedaży w zamian za walutę tradycyjną, bądź dokonania zapłaty nią za towar lub usługę.

Należy jednak podkreślić, że jest to odosobniona interpretacja. Moim zdaniem nie ma ona także żadnego odzwierciedlenia w przepisach. W przepisach podatkowych nie ma żadnego przepisu który zwalniałby z opodatkowania transakcje których wartości pieniężnej nie da się określić. Dodatkowo sam pogląd, że kryptowaluty nie da się wycenić w wartościach pieniężnych jest absurdalny biorąc pod uwagę istnienie giełd określających tą wartość w czasie rzeczywistym. Co więcej stanowisko wnioskodawcy jest sprzeczne same ze sobą ponieważ uznaje on, że wartość kryptowaluty można wycenić w momencie zakupu za nie usługi gdy jednocześnie kryptowaluty przykładowo w rozumieniu ustawy o VAT są usługami. Parafrazując stanowisko wyrażone w interpretacji można uznać, że sprzedaż kryptowalut za inne kryptowaluty nie może być wycenione ale gdy kupimy za nie kryptowaluty to już można je wycenić. Powyższe zdanie nawet na oko nie ma żadnego sensu.

Z racji, że sama analiza momentu powstania obowiązku podatkowego zajęła wiele miejsca to postanowiłem nie poruszać już innych kwestii. Gdybyście mieli jakieś pytania co do powyższego tekstu bądź innych kwestii podatkowych dotyczących kryptowalut to zapraszam do zadawania pytań w komentarzach.

W przypadku, gdy ktoś obraca kryptowalutami na duże sumy polecam jednak zwrócić się bezpośrednio do doradców podatkowych zajmujących się na co dzień obrotem kryptowalutami. Przykładowo w zakresie tego czy można mówić o działalności gospodarczej oraz o udokumentowaniu wydatków – tutaj szczególnie zwracam uwagę na negatywną interpretację z dnia 20 grudnia sygn. 0111-KDIB1-1.4010.151.2017.1.BK).